اغواگری ابلیس (قرآن)ابلیس برای گمراهی و دور کردن انسان از مسیر حق تمام تلاش خود را در اغواکردن انسان‌ها می‌کند. در این مقاله آیات مرتبط با اغواگری ابلیس معرفی می‌شوند. فهرست مندرجات۲ - علت لغزش حضرت آدم و حوا ۳ - هدف ابلیس از مهلت‌خواهی ۴ - اغواشدگان ابلیس ۵ - استثنا شدگان از اغوا ۶ - روشهای اغواگری ابلیس ۶.۱ - آهنگ باطل ۶.۲ - استفاده از سپاه ۶.۳ - استفاده از سوگند ۶.۴ - ایجاد آرزو ۶.۵ - تزیین عمل ۶.۶ - مشارکت در دارایی ۶.۷ - مشارکت در فرزند ۶.۸ - مکر ۶.۹ - وسوسه ۶.۱۰ - وعده فریبنده ۷ - فلسفه اغواگری ابلیس ۸ - نجات از اغواگری ابلیس ۸.۱ - اخلاص و بندگی ۸.۲ - ایمان ۹ - محدوده اغواگری ابلیس ۱۰ - پانویس ۱۱ - منبع ۱ - اقرار کافران به اغوا شدناقرار کافران در جهنم به گمراه شدن خود از سوى ابلیس: وقال الّذين كفروا ربّنا أرنا الّذين أضلّانا من الجنّ والإنس نجعلهما تحت أقدامنا ليكونا من الأسفلين. در روايتى از امام علی علیه‌السلام نقل شده كه مقصود آنان رييس ابليس‌ها و قابیل، فرزند آدم است. ۲ - علت لغزش حضرت آدم و حوااغواگرى ابليس، عامل لغزش آدم علیه‌السلام و حوّا علیهاالسلام و خروج آنان از بهشت: ۱. فأزلّهما الشّيطن عنها فأخرجهما ممّا كانا فيه وقلنا اهبطوا بعضكم لبعض عدوٌّ .... ۲. و يادم اسكن أنت وزوجك الجنّة ...• فوسوس لهما الشّيطن ...• فدلَّهما بغرور ...• قال اهبطوا بعضكم لبعض عدوٌّ ...• يبنى‌ءادم لايفتننّكم الشّيطن كمآ أخرج أبويكم مّن الجنّة .... ۳ - هدف ابلیس از مهلتخواهیگمراه كردن مردم، هدف ابليس از مهلت‌خواهى و درخواست عمر طولانی: ۱. ... فسجدوا إلّاإبليس لم يكن مِّن السجدين• قال أنظرنى إلى يوم يبعثون• قال إنّك من المنظرين• قال فبمآ أغويتنى لأقعدنّ لهم صرطك المستقيم• ثمّ لأتينّهم مّن بين أيديهم ومن خلفهم وعن أيمنهم وعن شمآئِلهم ولاتجد أكثرهم شكرين. ۲. قال يإبليس ما لك ألّاتكون مع السجدين• قال ربّ فأنظرنى إلى يوم يبعثون• قال ربّ بمآ أغويتنى لأزيّننّ لهم فى الأرض ولأغوينّهم أجمعين. ۳. وإذ قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلآّ إبليس ...• قال أرءيتك هذا الَّذى كرَّمت علىَّ لئن أخَّرتن إلى يوم القيمة لأحتنكنّ ذرّيّته إلّاقليلا. ۴. قال يإبليس ما منعك أن تسجد لما خلقت بيدىّ أستكبرت أم كنت من العالين• قال ربّ فأنظرنى إلى يوم يبعثون• إلى يوم الوقت المعلوم• قال فبعزّتك لأغوينّهم أجمعين. ۴ - اغواشدگان ابلیس••• عزم ابليس بر اغواى همه انسان‌ها، جز گروهى اندك از آنان: ۱. إن يدعون من دونه إلّاإنثا وإن يدعون إلّاشيطنا مَّريدا• لَّعنه اللَّه وقال لأتَّخذنَّ من عبادك نصيبا مَّفروضا. ۲. وإذ قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلآّ إبليس ...• قال أرءيتك هذا الَّذى كرَّمت علىَّ لئن أخَّرتن إلى يوم القيمة لأحتنكنّ ذرّيّته إلّاقليلا. ••• گمراهى اكثر انسان‌ها در پى اغواگرى ابليس: و لقد صدّق عليهم إبليس ظنّه فاتّبعوه إلّافريقا مّن المؤمنين• و ما كان له عليهم مّن سلطن إلّالنعلم من يؤمن بالأخرة ممّن هو منها فى شكّ وربّك على كلّ شى‌ء حفيظ. ۵ - استثنا شدگان از اغوا••• عزم ابليس بر گمراه كردن همه انسان‌ها، جز مخلصان: ۱. قال يإبليس ما لك ألّاتكون مع السجدين• قال ربّ بمآ أغويتنى لأزيّننّ لهم فى الأرض ولأغوينّهم أجمعين• إلّاعبادك منهم المخلصين. ۲. قال يإبليس ما منعك أن تسجد لما خلقت بيدىّ أستكبرت أم كنت من العالين• قال فبعزّتك لأغوينّهم أجمعين• إلّاعبادك منهم المخلصين. ••• همه انسان‌ها- جز بندگان خالص خدا- در معرض آراستن زشتى‌ها و فريبِ ابليس: ۱. قال يإبليس ما لك ألّاتكون مع السجدين• قال ربّ بمآ أغويتنى لأزيّننّ لهم فى الأرض ولأغوينّهم أجمعين• إلّاعبادك منهم المخلصين. ۲. إلى يوم الوقت المعلوم• قال فبعزّتك لأغوينّهم أجمعين• إلّاعبادك منهم المخلصين. ۶ - روشهاى اغواگرى ابلیسشيوههاى مختلف ابليس در منحرف كردن انسان‌ها: ... قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلآّ إبليس ...• ثمّ لأتينّهم مّن بين أيديهم ومن خلفهم وعن أيمنهم وعن شمآئِلهم ولاتجد أكثرهم شكرين. ۶.۱ - آهنگ باطلآهنگ باطل، از ابزارهاى ابليس براى لغزاندن و انحراف انسان‌ها: وإذ قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلآّ إبليس ...• واستفزز من استطعت منهم بصوتك .... برخى معتقدند منظور از «بصوتك» آهنگهاى باطل مانند غنا و صداهاى دعوت‌كننده به فساد مى‌باشد. ۶.۲ - استفاده از سپاهاستفاده ابليس از سواره نظام و پياده نظام براى اغواى انسان: وإذ قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلآّ إبليس ...• واستفزز من استطعت منهم بصوتك وأجلب عليهم بخيلك ورجلك وشاركهم فى الأمول والأولد وعدهم وما يعدهم الشّيطن إلّاغرورا. ۶.۳ - استفاده از سوگندسوگند، از شيوه‌هاى ابليس براى اغوا: فوسوس لهما الشّيطن ... وقال ما نهكما ربّكما عن هذه الشّجرة إلآّ أن تكونا ملكين أو تكونا من الخلدين• وقاسمهمآ إنّى لكما لمن النَّصحين• فدلَّهما بغرور فلمّا ذاقا الشّجرة بدت لهما سوءتهما .... ۶.۴ - ايجاد آرزواغواى انسان‌ها از راه آرزوهای موهوم، شيوه ابليس: ... وإن يدعون إلّاشيطنا مَّريدا• لَّعنه اللَّه وقال لأتَّخذنَّ من عبادك نصيبا مَّفروضا. ۶.۵ - تزيين عملتزیین اعمال ناپسند نزد مردم، از روشهاى اغواگرى ابليس: قال يإبليس ما لك ألّاتكون مع السجدين• قال ربّ بمآ أغويتنى لأزيّننّ لهم فى الأرض ولأغوينّهم أجمعين. ۶.۶ - مشاركت در دارايىمشاركت ابليس در اموال انسان‌ها براى اغواى آنان: وإذ قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلآّ إبليس ...• واستفزز من استطعت منهم بصوتك وأجلب عليهم بخيلك ورجلك وشاركهم فى الأمول والأولد وعدهم وما يعدهم الشّيطن إلّاغرورا. ۶.۷ - مشاركت در فرزندمشاركت ابليس در فرزند براى اغواگرى انسان: واستفزز من استطعت منهم بصوتك وأجلب عليهم بخيلك ورجلك وشاركهم فى الأمول والأولد وعدهم وما يعدهم الشّيطن إلّاغرورا. ۶.۸ - مكرفریب، از راه‌هاى ابليس براى اغوا: فوسوس لهما الشّيطن ليبدى لهما ماورى عنهما من سوءتهما وقال ما نهيكما ربّكما عن هذه الشّجرة إلآّ أن تكونا ملكين أو تكونا من الخلدين• وقاسمهمآ إنّى لكما لمن النَّصحين• فدلَّهما بغرور فلمّا ذاقا الشّجرة بدت لهما سوءتهما .... ۶.۹ - وسوسهوسوسه، از دام‌ها و روشهاى ابليس براى گمراه كردن انسان‌ها: ۱. فوسوس لهما الشّيطن ليبدى لهما ماو رى عنهما من سوءتهما وقال ما نهكما ربّكما عن هذه الشّجرة إلآّ أن تكونا ملكين أو تكونا من الخلدين. ۲. فوسوس إليه الشّيطن قال يادم هل أدلّك على شجرة الخلد وملك لّايبلى. ۶.۱۰ - وعده فريبندهوعدههاى فريبنده، ابزار ابليس براى اغوا: وإذ قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلآّ إبليس قال ءأسجد لمن خلقت طينا• واستفزز من استطعت منهم بصوتك وأجلب عليهم بخيلك ورجلك وشاركهم فى الأمول والأولد وعدهم وما يعدهم الشّيطن إلّاغرورا. ۷ - فلسفه اغواگرى ابليسعزم ابليس در گمراه كردن مردم، به تلافى ادعاى گمراه شدنِ خويش از سوى خدا: ۱. ... قلنا للملئكة اسجدوا لأدم فسجدوا إلآّ إبليس ...• قال فبمآ أغويتنى لأقعدنّ لهم صرطك المستقيم• ثمّ لأتينّهم مّن بين أيديهم ومن خلفهم وعن أيمنهم وعن شمآئِلهم ولاتجد أكثرهم شكرين. ۲. قال يإبليس ما لك ألّاتكون مع السجدين•قال ربّ بمآ أغويتنى لأزيّننّ لهم فى الأرض ولأغوينّهم أجمعين. ۸ - نجات از اغواگرى ابليس۸.۱ - اخلاص و بندگیبندگی خدا و اخلاص، شرط رهايى از اغواگرى ابليس: ۱. قال يإبليس ما لك ألّاتكون مع السجدين• قال ربّ بمآ أغويتنى لأزيّننّ لهم فى الأرض و لأغوينّهم أجمعين• إلّاعبادك منهم المخلصين• إنّ عبادى ليس لك عليهم سلطن إلّامن اتَّبعك من الغاوين. ۲. قال يإبليس ما منعك أن تسجد لما خلقت بيدىّ أستكبرت أم كنت من العالين• قال فبعزّتك لأغوينّهم أجمعين• إلّاعبادك منهم المخلصين. به اعتقاد امام خمینی فهم اخلاص با شناخت کامل شیطان و نقش تخریبی او حاصل می‌گردد زیرا شیطان از انسان دست‌بردار نیست و قسم‌خورده که انسان را منحرف کند. به باور ایشان یکی از مهمات آداب استعاذه، خلوص است و این اخلاص باتوجه‌به آیه (فَبِعِزَّتِکَ لَاُغْوِیَنَّهُمْ اَجْمَعِینَ اِلَّا عِبَادَکَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِینَ) بالاتر از اخلاص عملی است. در قرآن کریم و روایات از دو گروه مخلِصین و مخلَصین یاد شده است مخلِصین افرادی هستند که در مرحله خودسازی به تکامل لازم نرسیده‌اند، اما مخلَصین افرادی هستند که در جهاد با نفس و پیمودن مراحل معرفت و ایمان از نفوذ و وسوسه‌های شیطان مصونیت پیدا می‌کنند. به باور امام این مرتبه از اخلاص که سلامت آن از اول مرتبه سیر الی الله تا آخرین مرتبه از مراتب آن بلکه تا پس از حیات ثانوی حقانی که صحو بعد از محو است برای سالکی رخ می‌دهد که از غوایت شیطان راهی یافته است؛ یعنی علامت این نحو از خلوص آن است که غوایت شیطان در آن رهایی ندارد. ازاین‌رو اخلاص به عین نسبت داده می‌شود نه فعل عبد و این مقامی است بالاتر از اخلاص در عمل، و شاید حدیث «من اخلص لله اربعین صباحاً جرت ینابیع الحکمة من قبله علی لسانه» اشاره به این مرتبه باشد؛ یعنی اخلاص ذاتی. به اعتقاد امام خمینی منشا ادعای استقلال در عالم، خودبینی است و این را شیطان به ارث برده است و آنان که عالم و خود را مستقل می‌دانند از شیطان ابلیس این خودبینی را به ارث برده‌اند. [۷۵]
خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۶، ص۵۷۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۸.۲ - ایمانایمان، موجب رهايى انسان از اغواى ابليس: و لقد صدّق عليهم إبليس ظنّه فاتّبعوه إلّافريقا مّن المؤمنين• و ما كان له عليهم مّن سلطن إلّالنعلم مَن يؤمن بالأخرة ممّن هو منها فى شكّ .... ۹ - محدوده اغواگرى ابليساعتراف ابلیس به ناتوانى خويش در اغواى مخلصان [۷۸]
برای توضیح بیشتر در این زمینه رجوع شود به مقاله سلطه ابلیس (قرآن).
:۱. قال يإبليس ما لك ألّاتكون مع السجدين• قال ربّ بمآ أغويتنى لأزيّننّ لهم فى الأرض ولأغوينّهم أجمعين• إلّاعبادك منهم المخلصين. ۲. قال يإبليس ما منعك أن تسجد لما خلقت بيدىّ أستكبرت أم كنت من العالين• قال فبعزّتك لأغوينّهم أجمعين• إلّاعبادك منهم المخلصين. ۱۰ - پانویس۱۱ - منبع• مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۱۶۵، برگرفته از مقاله «اغواگری ابلیس». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |